Türk devlet yapılanması boy teşkilatı bakımından Selçuklu Beyliği (Boyu) Gazne devlet yapılanmasına bağlıydı. Selçuklu Beyliği düzenli olarak Gazne Devletine vergi ödemekte, asker vermekte ve sınır bekçiliği görevini gerçekleştirmekteydi. Giderek büyüyen ve güçlenen Selçuklu Beyliği hakimiyet bakımından bulunduğu coğrafya üzerinde iki büyük Türk Devleti bulunuyordu. Bu büyük devletler ise Karahanlılar ve Gaznelilerdi. Giderek gelişen güçlenen Selçuklu Beyliği 1035 yılında Ceyhun nehrinden geçerek Gazne devletine bağlı ve en önemli şehirlerinden biri olan Horasan'a izin almaksızın girerek bir manada Gazne Devletine meydan okudu. O dönemde Gazne Devletinin başında yönetici olarak Mesut, yağma ve istila gerçekleşmediği için Selçukluların bu hareketine ilk zamanlar sessiz kalmıştı. Tuğrul ve Çağrı Bey birbirlerine destek vererek Nesa ve Merv şehirlerinde hızla ilerleyerek hakimiyet alanlarını genişletti. Böylelikle yayılma politikasını genişleyen Selçuklu beyliği zamanla Gazne hükümdarı Mesut'a bir pusula yazarak Gazne devletine bağlılığı karşılığında izinsiz olarak girdikleri bu şehirlerde oturma, ticaret ve barınma izni istediler. Gazneli Mesut durumun farkına varmış ve zamanla Selçukluların kendisine bağlılıkların koparacaklarını anlamıştı. Meydana gelen Selçuklu tehdidini bir manada ortadan kaldırmak amacıyla bir ordu görevlendirerek Selçukluların üzerine gönderildi. Nesa şehrine varan Gazne ordusu Selçuklular ile karşı karşıya 1035 yılında çarpışarak Gaznelilere ağır bir mağlubiyete uğrattılar. Böylelikle içeride Gazneli Devleti kötü bir düşman kazandı ve Selçuklu beyliği kazandığı zafer ile gücüne güç kattı. Bunun üzerine Gazneli Mesut, Selçuklu beyliğinin Merv, Nesa ve Ferava üzerinde oturma izni vermek zorunda kaldı. Bu savaşın ardından 3 yıl gibi bir süre geçtikten sonra Selçuklu boyu çevresinde bulunan 3 şehirde ticaret, yerleşme ve barınma izni isteyince durumun daha fazla kötüleşmesini önlemek amacıyla Gazneli Mesut bir sefer daha düzenledi Selçuklular üzerine, bu sefer sonrası ağır yenilgi alan Gazneli Mesut ağır bir yenilgiye uğradı.

Gazneli Mahmut göndermiş olduğu 2 ordunun da yenilmesi üzerine bizzat ordunun başına geçerek 1040 yılında savaş hazırlığı içine girdi. 2 yıl süren bir savaş hazırlığında çoğunluğu atlı süvarilerden oluşan 100.000 kişilik büyük bir ordu hazırladı. Çok kalabalık bir şekilde Selçuklu boyuna savaş açan Gazneli Mesut 16 Ocak da Nişabur şehrine girdi. İlk olarak buraya gireceğini kestiren Selçuklu boyu buradaki yiyecek ve içme suyunu kirleterek ayrılınca ordunun lojistik ihtiyacı diğer şehirler ile karşılandığından yavaş olarak ilerliyordu. Nişabur şehrinden sonra Merv şehrinde Dandanakan kalesi önünde iki ordu karşı karşıya geldiler. Gazne ordusu uzun yolculuk, aylık ve su kuyularına uzaklığı nedeniyle yorgun düştü ve Selçukluların planlı ve vur kaç tarzı taarruzları karşısında fazlaca tutunamayan Gazneli Mesut ağır kayıplar vererek savaş meydanından düzensiz olarak çekilerek yenik düştü. Gazneli Mahmut bu yenilgi sonrası askeri ve siyasi otoritesini yitirdi. Savaşı kaybeden ordu bunun birinci sorumlusunun Gazneli Mahmut olduğu kanaatindeydi. Plansız bir şekilde yapılan saldırının ağrı kayıplar verdiği kanaatindeydi. Savaş alanından Hindistana doğru kendi birliğiyle kaçmaya çalışan Gazneli Mahmut emrinde olan ordu tarafından öldürüldü. Dandanakan savaşı sonrası Selçuklular devlet hazinesini ve ordusunu ele geçirerek tarih sahnesine Büyük Selçuklu Devleti olarak çıktı.

1 Yorum Yapılmış "Dandanakan Savaşı"