Sakarya Meydan Muharebesi, Kurtuluş Savaşı içinde yer alan savaşlardan biridir. Yunan Ordusu, Kütahya-Eskişehir muhaberelerinden bir süre sonra hazırlıklarını tamamlayarak, 23 Ağustos 1921 sabahı Yunan Ordusu'nun Sakarya ırmağının doğusunda bulunan Türk savunma alanlarına saldırısıyla başladı. Savaş 100 km'lik bir alana yayıldı. Harekat, düşmanın mevzi içindeki kritik hedefleri ele geçirme arzusu ve Türk kuvvetlerinin de bunları elde tutmak istemesinden dolayı karşı harekatlar biçiminde sürdü.
Sakarya ırmağının doğusunda çok şiddetli çarpışmalar oldu. Yunan saldırılarına karşı ağır kayıplar verildi. Yunan kuvvetleri önemli mevzilerimizi ele geçirerek Polatlı'ya kadar yaklaştılar. Bazı yerlerde Türk savunma hatları bölündü, askeri birlikler arasında bağlantı koptu. Yunan taarruzu başarılı bir şekilde gelişti. Türk ordusu yer yer geri çekilmek zorun da kaldı.
26 Ağustos gününde tırmanan savaşlarda Mustafa Kemal Paşa Türk milletini başarıya götüren, ülke savunmasını şu şekilde ifade etmiştir: 'Hattı müdafaa yoktur sattı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı milletin kanı ile sulanmadıkça bırakılamaz'. Mustafa Kemal Paşa'nın söylediği bu söz vatanın her karış toprağı için can vermeyi emrediyordu. Bu emri alan her birlik, her asker, vatan toprağını sonuna kadar savunmaya başladı. Onun için küçük, büyük her birlik bulunduğu mevziden atılabilir; fakat, küçük büyük her birlik durabildiği noktadan yeniden düşmana karşı cephe oluşturup muharebeye devam etmelidir.
Yanındaki birliğin çekilmek zorunda kaldığını gören birlikler, ona uyup kendi de çekilmez; bulunduğu mevzide sonuna kadar durmaya ve direnmeye mecburdur. Bu ilkenin uygulanması savaşın gidişini etkilemiştir. Düşman büyük kayıplara uğratılarak saldırı gücünden yoksun bırakıldı. Bu bunalımlı günlerde, düşmanın Ankara'ya ulaşma olasılığı düşünülerek, Meclis ve hükümetin Kayseri'ye taşınma kararı alınmıştır.
23 Ağustos – 12 Eylül 1921 tarihleri arasında yapılan bu savaş Türk milleti için bir ölüm kalım savaşıdır. Sakarya Meydan Savaşı; Kurtuluş Savaşında kader tayin edici olmuştur. Elde edilen bu üstünlük üzerine Mustafa Kemal Paşa 10 Eylül 1921'de saldırıya geçilmesini emretti. 11 Eylülde bu saldırı bütün cepheye yayıldı ve düşman 12 Eylül günü Sakarya'nın doğusundan sökülüp atıldılar. Büyük bozguna uğrayan Yunanlılar, perişan bir durumda Sakarya Irmağı'nın batısına gerilediler. 13 Eylül 1921'de Sakarya'nın batısına sürülen düşman takip edilerek Eskişehir'e doğru kovalandı. 22 gün süren Sakarya Meydan Muharebesi: Başkomutan Mustafa Kemal emrinde, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ile Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa'nın yönetimindeki Türk askerlerinin gayretleriyle ve Türk Milleti'nin azmiyle zaferle sonuçlandı (13 Eylül 1921)
Sakarya Zaferi
Taarruz inisiyatifinin Türk Ordusu'na geçmesini sağlayan Sakarya Zaferi, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine siyasi başarı kapılarını açmış Türk milletinin özgürlüğünü ve vatanını kurtaracağı inancınıda kuvvetlendirmiştir.
Bu savaştan önce Yunanlıların başlıca amacı; Ankara yönünde ilerleyerek, Türk Ordusunu dağıtmak ve Kurtuluş Savaşı'nın, sembolü ve direniş merkezi olan Ankara'yı ele geçirmekti. Böylece Türk azim ve direnme gücü yok edilmiş olacaktı. Mustafa Kemal Paşa'nın komutasında, Türk ulusunun kanıyla yapılan ve dünya harp tarihine en uzun meydan muharebesi olan; Türk Kurtuluş Savaş'ı tarihine subay muharebesi diye geçen Sakarya Destanı Türk ordusunun iradesinin üstünlüğü ile 22 gün geceli gündüzlü devam etmiştir ve 13 Eylül günü Yunanlıların Sakarya Nehri'nin doğusundan tamamen çıkmalarıyla son bulmuştur. Sakarya Meydan savaşı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusu'nun kesin zaferi ile sonuçlanmıştır. Sakarya zaferi gerek politik gerekse askeri alanda başarılı sonuçlar doğurmuştur.
Sakarya Savaşı sonunda; Türk Ordusu'nun 1683 yılındaki 2. Viyana Kuşatmasında aldığı yenilgisinden dolayı süregelen çekilmesi sona ermiştir. Bu savaş, Türk Ordusu'nun son savunma savaşıdır.
Düşman 10 Eylül tarihinde karşı taarruzla Afyon-Kütahya hattına kadar atılmıştır.
Savaş Türk ordusunun ve milletinin üstün zaferiyle sonuçlanmıştır.
Sakarya Meydan Muharebesi Sonuçları
Bu savaş, Ulusal Kurtuluş Savaşının son savunma savaşıdır.
Düşmanın saldırı gücü bu savaşın sonunda tükenmiştir. Türk topraklarını ele geçirme istekleri ve umutları tamamen yok olmuş, savunmaya geçmişlerdir.
Bu savaşa Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak ve Batı Cephesi Komutanı İsmet İnönü katılmıştır.
Mustafa Kemal'e mareşallik rütbesi ve Gazi unvanı bu savaşta (19 Eylül 1921) verilmiştir.
Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında Kars antlaşması imzalanmıştır.
Türkiye ile Fransa arasında Ankara Antlaşmaları imzalanmıştır.
Bu Savaştan sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi Anadolu'da mutlak egemenlik sağlamıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yaşama ve varolma mücadelesindeki gösterdiği en büyük başarıdır.
